ΝΕΑ ΑΛΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

ΝΕΑ ΑΛΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ


«Ο λόγος, κατά την άποψή μας, για την αδυναμία του ανθρώπου να αισθάνεται άνετα με τις περίεργες έννοιες της κβαντομηχανικής αλλά και
άλλων απόψεων της σύγχρονης φυσικής, (όπως π.χ. οι 26 διαστάσεις της θεωρίας των υπερχορδών), είναι βιολογικός-ψυχολογικός: ποτέ στο παρελθόν κατά την διάρκεια της εξέλιξής μας δεν ήταν απαραίτητο ή χρήσιμο να κατανοούμε έννοιες όπως η επαλληλία καταστάσεων ή να σκεφτούμε σε παραπάνω από τέσσερις διαστάσεις (τρεις χώρου και μιας χρόνου). Η μη-διαισθητικότητα της κβαντικής μηχανικής δεν την κάνει ωστόσο λιγότερο ακριβή και έτσι αναγκαζόμαστε να την χρησιμοποιούμε όταν η φύση το απαιτεί, δηλαδή στα ατομικά και υποατομικά φαινόμενα αλλά καθώς φαίνεται, και στα φαινόμενα του εγκεφάλου.»

Δρ Δημήτρης Νανόπουλος,
Ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών.

Στο προηγούμενο τεύχος του ΑΒΑΤΟΝ, προσπαθήσαμε να κάνουμε μια εισαγωγή στην Νέα Αλχημεία, τη σπουδαία αυτή σύγχρονη πνευματική τάση, που συνδυάζει τα εκπληκτικά επιτεύγματα των θετικών επιστημών, ιδιαίτερα την Κβαντικής Φυσικής, της Βιολογίας και της Νευροφυσιολογίας, με τις αρχαίες «μυστικές» παρακαταθήκες μας. Στο άρθρο εκείνο, προσπαθήσαμε να δείξουμε τις βασικές έννοιες της κβαντικής φυσικής, με τρόπο που να είναι εμφανής η σύνδεση τους με την Αρχαία μυστική παράδοση, ιδιαίτερα την Καμπάλα και τον Αλχημισμό, αλλά και με τα απόκρυφα μέρη όλων σχεδόν των θρησκειών. Εδώ, θα προσπαθήσουμε να δούμε τον εκπληκτικό τρόπο που η Νέα Αλχημεία, ή αν θέλετε η σύγχρονη επιστήμη, αντιμετωπίζει το πρόβλημα της ανθρώπινης συνείδησης και των εγκεφαλικών λειτουργιών. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια τεράστια κινητικότητα στον επιστημονικό χώρο που εστιάζεται στην προσπάθεια κατανόησης αυτού που ονομάζουμε συνείδηση. Είναι ένα μαγικό παιγνίδι αναζήτησης, που εμπλέκει σχεδόν όλους τους επιστημονικούς κλάδους, την φυσική, τις βιολογικές επιστήμες, αλλά και την φιλοσοφία όπως και την αρχαία απόκρυφη γνώση.
Ας δούμε σύντομα τους βασικούς συντελεστές, αυτού που ονομάζουμε σύγχρονη επιστήμη της Συνείδησης, ή όπως το έθεσε ο διάσημος φυσικός καθηγητής Fred Alan Wolf (8), «Νέα Αλχημεία»…
Όλοι παραδέχονται ότι ο άνθρωπος που έθεσε το σύγχρονο ερευνητικό πλαίσιο στο πρόβλημα της συνείδησης με τον πληρέστερο τρόπο, είναι ο Αυστραλός καθηγητής φιλοσοφίας στην Οξφόρδη και στο Πανεπιστήμιο της Arizona, David Chalmers. Ο Chalmers μας λέει ότι το πρόβλημα της συνείδησης χωρίζεται σε δύο μέρη: Το «Εύκολο» και το «Δύσκολο» μέρος. Το εύκολο μέρος είναι η αποσαφήνιση των μηχανισμών του εγκεφάλου πού του επιτρέπουν:
· Να διαχωρίζει, να κατηγοριοποιεί και να αντιδρά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
· Να αφομοιώνει και να συνδέει μεταξύ τους πληροφορίες
· Να αναφέρει τις ίδιες νοητικές καταστάσεις του
· Να συγκεντρώνει την προσοχή του
· Να εξασκεί έλεγχο πάνω στην συμπεριφορά μας
Το «Δύσκολο Μέρος» όμως, είναι πολύ πιο βαθύ και θεμελιώδες. Έχει να κάνει με το πώς όλες οι φυσιολογικές διαδικασίες, από τον μηχανισμό των αισθήσεων μέχρι την εγκεφαλική επεξεργασία, μεταφράζονται τελικά στο μαγευτικό βασίλειο της Υποκειμενικής Εμπειρίας ή Υποκειμενικής Συνείδησης, αυτού που ονομάζουμε και “qualia”. Δηλαδή ο μηχανισμός του να δω και να συνειδητοποιήσω ότι έχω μπροστά μου ένα κόκκινο τριαντάφυλλο είναι το εύκολο μέρος. Η συναίσθηση, το συναίσθημα, η ολοκληρωμένη εντύπωση που μου προξενεί τελικά την υποκειμενική εμπειρία του κόκκινου τριαντάφυλλου, δηλαδή το quale του κόκκινου τριαντάφυλλου, είναι το δύσκολο μέρος. Φυσικά το «Δύσκολο Μέρος» του Chalmers, δεν είναι καθόλου καινούργιο. Το ερώτημα αυτό της πραγματικής λειτουργίας της συνείδησης έχει απασχολήσει από τους αρχαίους φιλόσοφους, Επίκουρος, Πλάτωνας, Νεοπλατωνιστές, μέχρι τους αποκρυφιστές και τους σύγχρονους φιλόσοφους. Η μεγάλη όμως προσφορά του Chalmers είναι ότι το ορίζει και το θέτει, με θαρραλέο τρόπο, στο πλαίσιο της σύγχρονης θετικής επιστήμης. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι Chalmers δεν μένει εκεί, αλλά προχωράει παρακάτω και ρίχνει το γάντι στους «παλαιομοδίτες» κλασσικούς επιστήμονες, ισχυριζόμενος ότι:
«Πιθανώς η Συνείδηση είναι ένα υπερβολικά περίπλοκο πράγμα για να μελετηθεί μόνο σε σχέση με τους εγκεφαλικούς ιστούς», και συνεχίζει:
«Χρειαζόμαστε κάτι άλλο, καινούργιο και θεμελιώδες. Πιθανώς πρέπει να δούμε την συνείδηση σαν ένα είδος βασικού συστατικού της πραγματικότητας»
Το μπαλάκι του Chalmers το έπιασαν αμέσως δύο λαμπροί σύγχρονοι επιστήμονες, ο παγκοσμίου φήμης μαθηματικός και φυσικός Sir Robert Penrose του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, γνωστός και από την συνεργασία του με τον Steven Hawkins σχετικά με τις μαύρες τρύπες, και ο Αμερικανός Αναισθησιολόγος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Arizona Stuart Hammeroff, ιδρυτής και διευθυντής του «Κέντρου Μελέτης Συνείδησης» του Πανεπιστημίου της Αριζόνα(9), που αποτελεί και το ανεπίσημο Παγκόσμιο επίκεντρο του τμήματος αυτού της «Νέας Αλχημείας». Ο Hammerhoff, γοητευμένος από τις εμπειρίες που είχε μελετώντας σαν αναισθησιολόγος την συμπεριφορά διαφόρων εγκεφαλικών λειτουργιών, αποφάσισε να αφιερώσει την ζωή του στην μελέτη του «Δύσκολου Προβλήματος» της ανθρώπινης Συνείδησης. Η βασική του εργασία είχε να κάνει με τα Μικροσωληνίδια των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου, τα οποία αποτελούν την βάση της λειτουργίας της Συνείδησης. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Hammeroff απέδειξε ότι η δομή των μικροσωληνιδίων ακολουθεί πιστά την περίφημη μαθηματική ακολουθία του Fibonacci ! (Αν έχετε δει τον Κώδικα Da Vinch θα την θυμάστε!). Καθοριστική ήταν η συνεύρεση του με τον Penrose, όπου ο μεγάλος αυτός επιστήμονας τον μύησε στην Κβαντική Φυσική, και εργαζόμενοι από κοινού προχώρησαν στην βαθειά μελέτη της Κβαντικής Συνείδησης. Και οι δύο μαζί άρχισαν να συνθέτουν μεθοδικά τα κομμάτια του πάζλ. Χρησιμοποίησαν το μοντέλο του Κβαντικού Υπολογιστή που θα δούμε παρακάτω, και κατέληξαν σε ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και περιεκτικά μοντέλα που έχουν περιγραφεί ποτέ, με τον βαρύγδουπο τίτλο: «Orchestrated objective reduction», ή «Ενορχηστρομένη αντικειμενική κατάρρευση», γνωστή σαν «Orch OR». Ένα μοντέλο, που τολμά, όπως θα δούμε, να αγγίξει τα όρια της Θείας Παρουσίας. Πολλοί επιστήμονες ενώθηκαν νοερά με τους Penrose-Hammeroff και προσθέτουν συνέχεια λιθαράκια στην εργασία τους. Από τα πιο σημαντικά λιθαράκια αυτά, ίσως το σημαντικότερο, είναι η εργασία του συμπατριώτη μας (ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ!), ενός από τους σπουδαιότερους σύγχρονους φυσικούς, του καθηγητή και Ακαδημαϊκού Δημήτρη Νανόπουλου, ο οποίος επέκτεινε σημαντικά τις θέσεις περί της κβαντικής λειτουργίας των Μικροσωληνιδίων, και αποδεικνύοντας το σπουδαίο πνεύμα του, προχωρά και σε σημαντικές φιλοσοφικές τοποθετήσεις.
Σφοδρή μου επιθυμία είναι ο αναγνώστης αυτού του άρθρου να κατανοήσει όσο γίνεται καλύτερα τις ιδιαίτερα δύσκολες και πολύπλοκες έννοιες που υφαίνουν το κέντημα της μοντέρνας φυσικής και της Νέας Αλχημείας, διότι πρόκειται πραγματικά για κάτι μεγαλειώδες που αξίζει να το προσεγγίσουν όσο το δυνατό περισσότεροι συνάνθρωποί μας. Γι΄αυτό έχω ήδη αποφύγει τον πειρασμό να χρησιμοποιήσω την μαθηματική γλώσσα, που θα ήταν μια ακόμα εύκολη διέξοδος. Πειρασμός, για τον απλούστατο λόγο του ότι τα μαθηματικά, όπως έλεγε και ο Πλάτωνας, είναι η τελειότερη γλώσσα που διαθέτει η ανθρώπινη διάνοια, ασχέτως του ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα, με τις κτυπητές του ανεπάρκειες, τα έχει ανάγει σε φόβητρο, αλλά αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα. Τα δε μαθηματικά που περιγράφουν την Κβαντική Θεωρία (κβαντομηχανική) χαρακτηρίζονται από μία… Βυζαντινού επιπέδου πολυπλοκότητα!
Έτσι, θα προσπαθήσω να βάλω τα πράγματα σε μία λογική σειρά, για αυτό σας καλώ να αφεθείτε και να με συντροφεύσετε στο μαγικό αυτό ταξίδι της πνευματικής αναγέννησης!
Καταρχάς, η κλασσική επιστήμη βλέπει την ανθρώπινη συνείδηση με μία συστολική, ορθολογιστική και υλιστική ματιά. Θεωρεί ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι απλώς ένας πανίσχυρος και εξελιγμένος ηλεκτρονικός υπολογιστής. Όλες οι διανοητικές καταστάσεις –σκέψεις, αντίληψη, συναίσθημα, κλπ – είναι αποτέλεσμα πολλαπλών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο περίπλοκο νευρικό δίκτυο του εγκεφάλου. Όλες οι πληροφορίες και οι διασυνδέσεις μεταξύ τους, οφείλονται σε συγχρονισμένες ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις του νευρικού δικτύου, που λαμβάνουν χώρα στον θάλαμο και στον εγκεφαλικό φλοιό. Έτσι, οι νευρώνες (νευρικά κύτταρα) και οι νευρωνικές συνάψεις (οι επαφές των νευρώνων που μεταβιβάζουν την πληροφορία) παίζουν τον ρόλο των κόμβων και των μεταγωγών ενός συμβατικού δικτύου υπολογιστών. Η υποκειμενική συνείδηση προκύπτει ξαφνικά, αναδύεται σαν το τελικό αποτέλεσμα πολλαπλών νευρωνικών αλληλεπιδράσεων, όταν οι τελευταίες φτάνουν σε ένα κρίσιμο επίπεδο πολυπλοκότητας, με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που τα καιρικά φαινόμενα προκύπτουν σαν αποτέλεσμα πολλαπλών αλληλεπιδράσεων των μορίων της ατμόσφαιρας.
Ευτυχώς, υπάρχουν πλέον πολλά και πανίσχυρα δεδομένα ικανά να καταρρίψουν την καταθλιπτική αυτή άποψη περί συνείδησης ! Πράγματι, η κλασσική αντίληψη προσκρούει σε μία σειρά ερωτημάτων:
· Πώς εξηγούμε τα αισθήματα, συναισθήματα, εμπειρίες, δηλαδή τα qualia, την εσωτερική μας ζωή;
· Το νευρωνικό σύστημα μας με το πλήθος των νευρωνικών συνάψεων παραείναι πολύπλοκο για να παίζει απλώς τον ρόλο ενός υπολογιστή, και αυτό αντίκειται στην οικονομία της φύσης. Πράγματι, ακόμα και απλοί μονοκύτταροι οργανισμοί (πχ o οργανισμός paramecium) κάνουν τα ίδια πράγματα (τρέφονται, αναπαράγονται, αποφεύγουν εχθρούς, έχουν κοινωνική ζωή…) με ένα μόνο κύτταρο, χωρίς συνάψεις !
· Πως εξηγείται η διάκριση των ασυνείδητων/υποσυνείδητων ενεργειών μας, που είναι και η πλειοψηφία, από τις συνειδητές, αφού το κλασσικό μοντέλο δεν επιτρέπει τέτοια διάκριση;
· Πως εξηγείται το γεγονός ότι πολλές σύνθετες εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως η μνήμη και η αντίληψη ή συνειδησιακή εμπειρία, έχει αποδειχθεί ότι ενεργοποιούν συγχρόνως πολλαπλές εγκεφαλικές περιοχές, φαινομενικά ξένες μεταξύ τους, αφού βρίσκονται σε διακριτά και απομονωμένα χωρικά σημεία του εγκεφάλου. Η μνήμη για παράδειγμα, είναι σε μεγάλο βαθμό χωρικά κατακερματισμένη, από τη άλλη πλευρά εμφανίζεται σαν ενιαία, κάτι σαν «ολόγραμμα».
Το βαρύ πυροβολικό όμως το άφησα τελευταίο! Για να γίνει απόλυτα κατανοητό, θα σας περιγράψω δύο πειράματα με ιδιαίτερα «παράδοξα» αποτελέσματα, που έφεραν την επανάσταση στην αντίληψη μας για την ανθρώπινη συνείδηση.
Τι πραγματικά δείχνουμε στο υποκείμενο του πειράματος.
Τι βλέπει τελικά το υποκείμενο
Το Φαινόμενο «Φι»: Πραγματικότητα και Αντίληψη
Το πρώτο πείραμα, είναι πολύ απλό στην σύλληψή του. Ονομάζεται «Φαινόμενο Φί», και σχεδιάστηκε από τους ψυχολόγους Paul Kolers και Michael von Grunau, οι οποίοι έδειξαν ένα «απόκοσμο» και παράδοξο αποτέλεσμα συνειδητής αντίληψης.


Στο πείραμα αυτό, προβάλουμε σε μια οθόνη μια σειρά εικόνων. Η πρώτη εικόνα έχει μια μπλε κηλίδα ψηλά και η τελευταία μια κόκκινη κηλίδα χαμηλά, όπως βλέπουμε στο πρώτο σχήμα. Οι ενδιάμεσες εικόνες είναι κενές. Όταν αυτές οι εικόνες περνούν μπροστά από έναν παρατηρητή με μια ορισμένη ταχύτητα, ο παρατηρητής τελικά αντιλαμβάνεται μια ενιαία «κινηματογραφική» κίνηση των κηλίδων στο κενό διάστημα μεταξύ τους. Αρχικά εμφανίζεται η πρώτη μπλέ κηλίδα να κινείται, και στην μέση περίπου της φαινομενικής διαδρομής της αλλάζει απότομα χρώμα και φαίνεται κόκκινη !
Βλέπουμε καθαρά την παράδοξη λειτουργία του εγκεφάλου: Μια σημαντική χρονική ανακολουθία, μια εντελώς απόκοσμη συμπεριφορά, αφού ο εγκέφαλος «βλέπει» το κόκκινο χρώμα πριν αυτό εμφανισθεί !! Άρα, έχουμε μεταβίβαση πληροφορίας πίσω στον χρόνο, από το μέλλον στο παρελθόν !
Αποτέλεσμα που είναι απολύτως αδύνατο να εξηγηθεί με οποιαδήποτε κλασσική, ντετερμινιστική θεώρηση !
Εκτός από το Φαινόμενο Φί, υπάρχουν πάρα πολλά σχετικά πειράματα. Η πιο γνωστή ερευνητική εργασία είναι των Dean Radin και Dick Bierman του Πανεπιστημίου του Amsterdam, το 2002, σχετικά με την συναισθηματική αντίδραση. Στα πειράματα αυτά, μια ομάδα ανθρώπων κάθεται μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή, όπου σε τυχαία χρονικά διαστήματα προβάλλεται μια σειρά από εικόνες. Οι εικόνες αυτές είναι είτε συναισθηματικά ουδέτερες, είτε υψηλού συναισθηματικού ερεθισμού, όπως σκηνές βίας, άγρια ζώα και ερωτικές σκηνές. Η συναισθηματική εγκεφαλική αντίδραση των υποκείμενων του πειράματος μετριέται είτε μετρώντας την επιδερμική ηλεκτρική αγωγιμότητα είτε με μαγνητική φωτογράφηση του εγκεφάλου τους. Τα αποτελέσματα είναι πάλι εκπληκτικά ! Τα υποκείμενα αντιδρούν έντονα στις ερεθιστικές σκηνές, μέχρι και 4 δευτερόλεπτα πριν την προβολή των σκηνών στην οθόνη ! Άρα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί με τον μηχανισμό του προαισθήματος ή της «διαίσθησης». Και αυτό συμβαίνει ΠΑΝΤΑ χωρίς εξαιρέσεις και σε ΟΛΟΥΣ τους ανθρώπους. Δεν υπάρχουν δηλαδή κάποιοι με αυξημένη διαίσθηση ή μέντιουμ ή προφήτες ή… μάγοι! Όλοι είμαστε εξίσου «μάγοι», αφού η «μαγεία» είναι βασικό συστατικό της φυσικής μας υπόστασης. Απλώς, οι περισσότεροι από εμάς είμαστε τόσο πολύ νοητικά προσκολλημένοι στον κλασσικό κόσμο, στην μία από τις δύο φύσεις μας, και έχουμε δώσει εντολή - ασυναίσθητα μεν, με ελεύθερη βούληση δε – στον εγκέφαλο μας να αρνηθεί την ανώτερη, κβαντική φύση μας. Και φυσικά ο εγκέφαλος εκτελεί, αφού αυτό είναι κατασκευασμένος να κάνει.
Όπως είπαμε όμως, «προαίσθημα» σημαίνει και μια σοβαρή παραβίαση των αιτιοκρατικών νόμων, δηλαδή το αποτέλεσμα προηγείται αντί να έπεται του αιτίου ! Έτσι και αλλιώς όμως, όταν μιλάμε για κβαντική φυσική και για κβαντική σύζευξη, βρισκόμαστε στην απόκοσμη σφαίρα, που είναι όμως τόσο κοντά μας όσο και ο εγκέφαλος μας !

«Κάθε κβαντική κατάρρευση στέλνει κβαντική πληροφορία εμπρός και πίσω στον χρόνο»
Yakir Aharonov, Πανεπιστήμιο Tel Aviv, Εμπνευστής της Θεωρίας του «Δίδυμου Διανύσματος»

«Η μη τοπική κβαντική σύζευξη δημιουργεί μετάδοση κβαντικής πληροφορίας πίσω στον χρόνο» Ben Schumacher, Roger Penrose
Έτσι λοιπόν, ξεμπερδεύοντας μια και καλή με τις υλιστικές θεωρίες που ήθελαν τον άνθρωπο ένα παθητικό και άβουλο νευρόσπαστο, έναν θεατή χωρίς καμιά ελπίδα διαφυγής, ένα γρανάζι του Matrix της Νευτώνειας και Ευκλείδειας νομοτέλειας, άνοιξε διάπλατα ο δρόμος της Κβαντικής Συνείδησης. Οι εργασίες στον χώρο είναι παρά πολλές, είπαμε μιλάμε για καταιγισμό ανακαλύψεων. Οι πιο πολλές εργασίες συγκλίνουν στο ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατά την λειτουργία του μεταπίπτει συνεχώς από την κβαντική κατάσταση υπέρθεσης στην κατάρρευση ή συστολή της κυματοσυνάρτησης. Με όσο πιο απλό τρόπο μπορεί να περιγραφεί αυτό, την στιγμή που βρισκόμαστε σε υποσυνείδητο ή ασυνείδητο επίπεδο, γίνονται λειτουργίες όπως σκέψη, έμπνευση, σχεδιασμός, επεξεργασία πληροφοριών. Επειδή βρισκόμαστε σε κατάσταση κβαντικής υπέρθεσης, οι πληροφορίες μεταδίδονται μέσω της κβαντικής σύζευξης με τεράστιες ταχύτητες, ακαριαία. Επίσης, σύμφωνα με την κβαντική φυσική, στην κατάσταση αυτή «επιτρέπεται» η επικοινωνία με τον παρελθόντα χρόνο, κάτι που εξηγεί τις χρονικές ανακολουθίες που προαναφέραμε. Για την ακρίβεια, έχει αποδειχθεί ότι οι χρονικές αυτές «ανωμαλίες», προκύπτουν σε ένα κβαντομηχανικό σύστημα στο μεσοδιάστημα μεταξύ δύο ή περισσοτέρων μη αντιστρέψιμων καταρρεύσεων της κυματοσυνάρτησης. Επειδή όμως πρέπει τελικά όλα αυτά τα αποτελέσματα των σκέψεων, εμπνεύσεων, υπολογισμών, κλπ να πάρουν σάρκα και οστά και να παρουσιασθούν σαν τελικό αποτέλεσμα στο υποκείμενο, όπως δηλαδή ένας υπολογιστής οφείλει να παρουσιάσει στον χρήστη του τα αποτελέσματα των υπολογισμών του, ακολουθεί η κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης, δηλαδή το πέρασμα στο «υλικό» συνειδητό επίπεδο του εγκεφάλου (περίπου 40Hz ή επίπεδο β), και η υλοποίηση-αντίληψη των αποτελεσμάτων μέσω της συνείδησης ! Voila !

To qubit και η σφαίρα Bloch

Όπως αναφέραμε πριν, σύμφωνα με το μοντέλο «Orch OR» των Penrose-Hammeroff, η λειτουργία του εγκεφάλου ακολουθεί το πρότυπο ενός κβαντικού υπολογιστή. Ένα άλλο τρομερά ενδιαφέρον θέμα που θα αλλάξει ριζικά την ζωή μας πολύ σύντομα ! Για να καταλάβει κανείς τι είναι ένας κβαντικός υπολογιστής, ας σκεφθεί την έννοια του bit στους κοινούς υπολογιστές. Για όσους από εσάς δεν είστε… γκουρού της πληροφορικής, το bit είναι η στοιχειώδης μονάδα αποθήκευσης της πληροφορίας στον ψηφιακό κόσμο. Είναι η λεγόμενη δυαδική μονάδα, ένα μέγεθος δηλαδή που μπορεί να πάρει μόνο δύο τιμές, ή να βρεθεί σε δύο και μόνο καταστάσεις. Αυτές μπορεί να είναι για παράδειγμα 1 ή 0, αληθές ή ψευδές, πάνω ή κάτω, ανοικτό ή κλειστό, κλπ. Όταν ένα bit βρεθεί σε κατάσταση κβαντικής υπέρθεσης, τότε, σύμφωνα με όσα είπαμε στην αρχή του άρθρου, έχει συγχρόνως και τις δύο τιμές. Είναι δηλαδή 1 και 0, ή ανοικτό και κλειστό, ή αληθές και ψευδές συγχρόνως ! Τότε λέγεται κβαντικό bit ή qubit. Στην πραγματικότητα, μπορεί επίσης να πάρει και οποιαδήποτε ενδιάμεση τιμή μεταξύ 0 και 1, γι’ αυτό και αναπαριστάνεται με την επιφάνεια μιας σφαίρας, της σφαίρας του Bloch. Ένας κβαντικός υπολογιστής λειτουργεί με βάση τα qubits. Επεξεργάζεται δεδομένα στην κατάσταση υπέρθεσης, επικοινωνεί τα δεδομένα αυτά μέσω της κβαντικής σύζευξης, δηλαδή σε «απόκοσμες» ταχύτητες, και όταν θέλει να επικοινωνήσει με τον χρήστη του, απλώς καταρρέει από την κατάσταση υπέρθεσης, στον κόσμο όπου το qubit είναι bit, δηλαδή 0 ή 1. Αν νομίζετε ότι οι κβαντικοί υπολογιστές είναι κάτι το πολύ μελλοντικό, κάνετε μεγάλο λάθος. Υπάρχουν ήδη πολλά πρότυπα, βασισμένα στις καινούργιες τεχνολογίες των υπεραγωγών και της νανοτεχνολογίας αλλά και των ακτίνων laser, ενώ πολλές κυβερνήσεις ξοδεύουν ήδη δισεκατομμύρια σε ερευνητικά κονδύλια στον τομέα αυτόν. Ορισμένες επί μέρους εφαρμογές των κβαντικών υπολογιστών, όπως είναι η κβαντική κρυπτογράφηση, είναι ήδη εμπορικά διαθέσιμες ! Εδώ έχουμε ευαίσθητα δεδομένα που μεταδίδονται μέσω της κβαντικής σύζευξης, πράγμα που κάνει απολύτως αδύνατη την υποκλοπή τους. Φανταστείτε μόνο ότι η υπολογιστική ισχύς ενός κβαντικού υπολογιστή είναι κατά περίπου 1 δις φορές μεγαλύτερη από αυτήν ενός Pentium IV !!! Η γη της επαγγελίας των hackers!

Σχηματική αναπαράσταση των ΜΤ ενός νευρώνα με τις τουμπουλίνες. Στο επάνω μέρος φαίνεται μια νευρωνική σύναψη. Photo: http://www.quantumconsciousness.org

Πώς όμως ο εγκέφαλος προσομοιώνει ένα κβαντικό υπολογιστή; Τι παίζει τον ρόλο του qubit; Όλες οι δραστηριότητες των νευρώνων οργανώνονται από ένα κεντρικό δομικό κυταροσκελετό, βασικό συστατικό του οποίου είναι τα Μικροσωληνίδια (MT). Αυτά, έχουν σχήμα ενός κούφιου κυλινδρικού σωλήνα διαμέτρου 25 νανομέτρων(nm), δηλαδή 25 εκατομμυριοστών του χιλιοστού. Τα μικροσωληνίδια παίζουν κεντρικό ρόλο σε όλες σχεδόν τις κυτταρικές λειτουργίες (κίνηση, διαίρεση, κλπ). Στους νευρώνες, τα μικροσωληνίδια αυτοσυναρμολογούνται και συνδυάζονται μεταξύ τους σχηματίζοντας και επεκτείνοντας τα διάφορα νευρικά πλέγματα (νευρίτες και δενδρίτες), εκτελούν και ελέγχουν τις νευρωνικές συνάψεις. Οι νευρωνικές συνάψεις, οι συνδέσεις δηλαδή των νευρώνων, είναι υπεύθυνες για όλες τις μαθησιακές και διανοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Τεχνικά, η συνάψεις γίνονται με σύνδεση των νευροδιαβιβαστών του ενός κυττάρου με τον αντίστοιχο υποδοχέα του άλλου.
Διατομή ενός ΜΤ με το πλέγμα των τουμπουλίνων.
Εδώ, είναι βασικό να καταλάβουμε ότι οι νευρωνικές συνάψεις δεν είναι κάτι στατικό. Είναι μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση, δηλαδή μία σύναψη μπορεί να ακυρωθεί και να γίνει μία καινούργια, ανάλογα με την ψυχολογική κατάστασή μας (όταν πρόκειται για συναισθήματα). Επειδή έχουμε ελεύθερη βούληση, οι περισσότερες συνάψεις δημιουργούνται από εμάς. Φανταστείτε για παράδειγμα το νευρικό πλέγμα ενός ατόμου που ελέγχει το αίσθημα τις ασφάλειας, να δημιουργήσει μια σύναψη με το αντίστοιχο πλέγμα που ελέγχει το αίσθημα της ανάγκης για διατροφή. Τι έχουμε; Μια βουλιμική κατάσταση. Το ίδιο ισχύει σε πλήθος παραδειγμάτων, όπως είναι η «σύναψη» της έννοιας του Θεού με το αίσθημα του φόβου ή των ενοχών, κοκ. Αν αποφασίσουμε να αλλάξουμε νοητική στάση, δηλαδή να μετανοήσουμε, αντικαθιστώντας τον προγραμματισμό αυτόν με έναν άλλον, αυτόματα ακυρώνεται η πρώτη σύναψη και δημιουργείται μία άλλη. Αυτό και μόνο αρκεί για να κατανοήσουμε ότι εμείς, και κανένας άλλος δεν είναι υπεύθυνος για τα «δεινά» μας. ΤΟΣΟ ΑΠΛΟ !
Αυτό όμως είναι ένα γοητευτικό θέμα που θα μας απασχολήσει σε ένα άλλο άρθρο. Ας μείνουμε στα μικροσωληνίδια και στα συστατικά τους. Τα τοιχώματα των μικροσωληνιδίων αποτελούνται από εξαγωνικά πλέγματα μιας πρωτεΐνης που λέγεται τουμπουλίνη. Κάθε τουμπουλίνη είναι ένα διμερές με σχήμα «φιστικιού» και διάσταση 5nm. Αποτελείται δε από α και β μονομερή. Οι τουμπουλίνες παίζουν τον ρόλο του qubit, βρισκόμενες πότε σε κατάσταση υπέρθεσης, πότε καταρρέοντας σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Με τον όρο κατάσταση μιας τουμπουλίνης, αναφερόμαστε σε μία ιδιαίτερα λεπτή ηλεκτροχημική ισορροπία, αποτέλεσμα ανταγωνιστικών ηλεκτρικών, ενεργειακών και μηχανικών δυνάμεων στον μικρόκοσμό της. Τα μικροσωληνίδια, παίζουν τον ρόλο του κβαντικού υπολογιστή, υπεύθυνου για την επεξεργασία και την μετάδοση των υπολογισμών στην όλη διάσταση του εγκεφάλου.

Όλα αυτά, εξηγούν με θαυμαστή τελειότητα το «Εύκολο Πρόβλημα» του Chalmers, ειδικότερα το κομμάτι σχετικά με τις χρονικές ανακολουθίες και ανωμαλίες που είδαμε, άρα έχουμε ένα σχετικά πλήρες φυσικό – νευροφυσιολογικό μοντέλο της ζωής και της «υπολογιστικής» συνείδησης, ακόμα και μια πολλή καλή ερμηνεία των «μεταφυσικών» ιδιοτήτων. Τι γίνεται όμως με το «Δύσκολο Πρόβλημα»; Πως εξηγείται η εμπειρική συνείδηση, τα qualia που αναφέραμε πριν; Εδώ το πράγμα σοβαρεύει αρκετά.
Το ερώτημα αυτό, με βάση όσα έχουμε πει μέχρι τώρα, παίρνει την μορφή:
Τι ακριβώς συμβαίνει τελικά στην κατάσταση υπέρθεσης (υποσυνείδητο - ασυνείδητο);
Η Συνείδηση προκύπτει όταν καταρρεύσει η κυματοσυνάρτηση της εγκεφαλικής υπέρθεσης, άρα η συνείδηση, συνεπώς η ΖΩΗ χορεύει ακροβατώντας στο μεταίχμιο μεταξύ υπέρθεσης και κατάρρευσης, μεταξύ συνειδητού και υποσυνειδήτου.
Αυτό μπορεί να αναπαρασταθεί σχηματικά στο παράδειγμα με το παγόβουνο, όπου η Συνείδηση-Ζωή βρίσκεται στην επιφάνεια της θάλασσας.
Που βρισκόμαστε όμως στο χρονικό διάστημα μεταξύ των καταρρεύσεων αυτών;

Η απάντηση, σύμφωνα με το μοντέλο “Orch OR” και τον Penrose, πρέπει να βρίσκεται κάπου στο πολύ βάθος των πραγμάτων. Κάπου κοντά στον μικρόκοσμο, στην απειροστά μικρή διάσταση. Κάτι πρέπει να βρίσκεται εκεί, με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή όταν είμαστε στην κατάσταση υπέρθεσης. Με άλλα λόγια, η κβαντική συνείδηση τελικά συνδέεται με κάποια θεμελιώδη, αρχέτυπη διαδικασία που βρίσκεται ενσωματωμένη με αδιαίρετο τρόπο στο ΕΝΑ του σύμπαντος. Ο Πλατωνιστής φιλόσοφος του 20ου αιώνα Alfred Whitehead, που θεωρείται ένας από τους, κατά κάποιο τρόπο, πρόδρομους της Νέας Αλχημείας, έλεγε ότι: «Συνείδηση είναι μια σειρά γεγονότων - «Ευκαιρίες Εμπειρίας»- που συμβαίνουν σε ένα «ευρύτερο πεδίο Πρωτο-συνειδησιακής Εμπειρίας». Που βρίσκεται αυτό το ευρύτερο επίπεδο; Μήπως στο θεμελιώδες επίπεδο του σύμπαντος; Μήπως αυτό είναι το Πλατωνικό βασίλειο; Ο μεγάλος αρχαίος φιλόσοφος πίστευε ότι τα «ιδανικά» υπάρχουν και ότι ο κόσμος μας δεν είναι παρά μία χλωμή αντανάκλαση της υπέροχης ύπαρξης τους. Ο μεγάλος φυσικός Freeman Dyson λέει ότι: « Ο Νούς και η Ευφυΐα είναι ενσωματωμένη στο πρωταρχικό υλικό του σύμπαντος». Οι Παν-Ψυχιστές της Ανατολικής φιλοσοφίας πιστεύουν σε ένα «Συμπαντικό Νου».
Που είναι τελικά αυτό το βασίλειο της αρχετυπικής πρωτο-συνείδησης; Μήπως στον κενό χώρο; Τι είναι κενός χώρος; Η φυσική μας λέει ότι τα πάντα είναι βασικά «κενός χώρος», αφού η ύλη καταλαμβάνει απειροελάχιστο ποσοστό του χώρου. Αν κάνουμε μια βουτιά προς τα κάτω, στον μικρόκοσμο, και φτάσουμε στο απειροελάχιστο επίπεδο του Plank, δηλαδή στην ασύλληπτη διάσταση των 10-33cm, περνάμε από το «κβαντικό κενό», το σημείο μηδενικής ενέργειας, φτάνουμε εκεί όπου ο χωροχρόνος δεν είναι πια συνεχής, αλλά είναι κβαντισμένος, δηλαδή αποτελείται από μικρά διακριτά ενεργειακά κομμάτια. Εκεί λοιπόν, υπάρχουν τα πρωτογενή φωτόνια, που εμφανίζονται και εξαφανίζονται από την ύπαρξη περιοδικά…Για να μην νομίζετε ότι μιλάμε για θεωρίες, η ύπαρξη των φωτονίων αυτών έχει επιβεβαιωθεί (Lamoraeux, 1997). Προχωρώντας ακόμα πιο κάτω στο ταξίδι μας, φτάνουμε στο υπόγειο της ύπαρξης (μέχρι στιγμής τουλάχιστον), το θεμελιώδες επίπεδο της κλίμακας του Plank, η δομή του οποίου προσεγγίζεται μόνο από θεωρίες όπως αυτή των υπερχορδών ή της κβαντικής βαρύτητας. Εδώ λοιπόν, υπάρχει το θεμελιώδες βασικό επίπεδο της χωροχρονικής γεωμετρίας. Στο επίπεδο αυτό, σύμφωνα με τον Penrose, υπάρχουν ενσωματωμένες οι Πλατωνικές πληροφορίες, οι προάγγελοι των συνειδητών εμπειριών, τα αρχέτυπα qualia ή η πρωτο-συνείδηση του Whitehead, ή αν θέλετε η Πρώτη Ύλη των φιλοσόφων…
Σύμφωνα με την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του μεγάλου Albert Einstein, η ύλη ή η ύπαρξη, σε τελευταία ανάλυση είναι μια «καμπύλωση» μέσα στον χωροχρόνο. Ο Penrose, επεκτείνει την θεωρία αυτή, λέγοντας ότι οι κβαντικές υπερθέσεις είναι στην πραγματικότητα διαχωρισμοί χωροχρονικών καμπυλώσεων που συμβαίνουν στο βασικό επίπεδο της χωροχρονικής γεωμετρίας, το επίπεδο της πρωτο-συνείδησης. Το επίπεδο αυτό είναι τρομερά συνεκτικό, συνεπώς οι διαχωρισμοί αυτοί είναι ασταθείς, και τείνουν να καταρρεύσουν σε χρόνο που ο Penrose υπολογίζει με ακρίβεια. Άρα, σε όλες τις υπερθέσεις υπάρχει ένα επίπεδο, το αντικειμενικό επίπεδο κατάρρευσης (objective reduction = OR), που όταν το φθάσουν, οι υπερθέσεις καταρρέουν με αποτέλεσμα την υλοποίηση ή συνείδηση. Ο υπολογισμένος χρόνος αντικειμενικής κατάρρευσης για τις τουμπουλίνες των μικροσωληνιδίων είναι περίπου 1nsec, που συμπίπτει ακριβώς με τα πειραματικά δεδομένα !
Την στιγμή ακριβώς της κατάρρευσης, παίζεται ΟΛΟ το παιγνίδι της Ελεύθερης Βούλησης του ανθρώπου. Την στιγμή αυτή γίνεται η τελική επιλογή της δημιουργίας. Η επιλογή αυτή, επηρεάζεται αφενός από την ίδια επιθυμία-βούληση του ατόμου, αφετέρου από τις κρυφές μη τοπικές μεταβλητές, την κβαντική μαθηματική λογική που είναι ενσωματωμένη στο βασικό επίπεδο της χωροχρονικής γεωμετρίας ή, με χρήση λιγότερο ξύλινης γλώσσας, από την Πλατωνική πρωτο-συνειδησιακή αρχετυπική πληροφορία που είναι άρρηκτα ενσωματωμένη στο βασικό συμπαντικό δομικό «υλικό». Κομμάτι της πληροφορίας αυτής και βασικό συστατικό της τελικής εμπειρικής συνείδησης, είναι τα qualia…
Είναι αυτό το βασικό επίπεδο ο Θεός; Όταν ένας δημοσιογράφος έκανε την ερώτηση αυτή στον Penrose, αυτός την απέφυγε έντεχνα, απαντώντας «Σύντομα θα δούμε πολύ μεγάλες προόδους στον τομέα αυτόν»
Αγαπητέ αναγνώστη, αν έχεις φθάσει μέχρι εδώ χωρίς να είσαι …γκουρού της Φυσικής, και είσαι ακόμα σε καλή κατάσταση, τότε η Νέα Αλχημεία έγινε για εσένα. Αν επιπλέον θέλεις να μάθεις περισσότερα, δανείσου από ένα video club την ταινία «What the Bleep do we Know?». Αν μετά από όλα αυτά θέλεις να συμμετάσχεις πιο ενεργά, στείλε ένα email με τα στοιχεία σου στο bleep@yahoo.gr, για να συμμετάσχεις στην υπό ίδρυση εθελοντική ομάδα μελέτης της Νέας Αλχημείας. Δεν απαιτείται καμία επιστημονική γνώση, μόνο ανοικτό μυαλό και καρδιά, μιας και όλοι έχουμε τελικά τα ίδια Μικροσωληνίδια..

Παραπομπές:
1. What the Bleep do we know, Lord of the Wind Films, Διανομή Filmtrade.
2. http://www.whatthebleep.com/
3. http://esperia.iesl.forth.gr/~kafesaki/Modern-Physics/lectures/index.html
4. http://en.wikipedia.org/wiki/Double-slit_experiment
5. Nanopoulos D.V. , Mavromatos N.E "Quantum Mechanics in Cell Microtubules: Wild Imagination or Realistic Possibility?” Advances in Structural Biology, Vol. 5, 283 (1998).
6. «Εγκεφαλικές Λειτουργίες και Κβαντική Φυσική», Δρ Δημήτρης Νανόπουλος, Ακαδημία Αθηνών
7. Julsgaard B., Kozhekin, A. Polzig, E. “Experimental long-lived entanglement of two macroscopic objects” Nature Vol. 413: 400-403 (2001)
8. Fred Alan Wolf: Mind into Matter: A New Alchemy of Science and Spirit. NH: Moment Point Press, 2000.
9. Hameroff, S. (1998c) Funda-mental geometry: The Penrose-Hameroff Orch OR model of consciousness. In: The geometric universe - Science, geometry and the work of Roger Penrose. Eds. S.A. Huggett, L.J. Mason, K.P. Tod, S.T. Tsou, and N.M.J. Woodhouse. Oxford Press, Oxford, U.K.
10. http://knowledgecenter.com/ions/
11. Chalmers, David (ed.). (2002) Philosophy of Mind: Classical and Contemporary Readings, Oxford University Press.
12. Penrose, R. (1994) Shadows of the Mind, Oxford Press, Oxford, U.K.
13. Hameroff, S. (1998e) Quantum computation in microtubules? The Penrose-Hameroff 'Orch OR' model of consciousness. Philosophical Transactions of the Royal Society A (London)356:1869-1896